Het China van Xi Jinping

12 November 2021

Op een speciale vergadering heeft de communistische partij van China een uitzonderlijke verklaring aangenomen. Die hemelt de huidige partijleider Xi Jinping op tot het hoogste niveau. Hij is nu officieel de derde grote leider in de geschiedenis van het land.

In het 100-jarig bestaan van de Chinese communistische partij is zo'n verklaring maar twee keer eerder aangenomen: onder Mao Zedong en Deng Xiaoping, twee roemruchte voorgangers van Xi Jinping. Het bevestigt nogmaals de macht die Xi heeft binnen de partij. Deze verklaring is een officiële samenvatting van de 100-jarige geschiedenis van de partij. Er staat in wat de partij bereikt heeft en hoe de toekomst van het land eruit zal zien.

Xi wordt omschreven als 'essentie van de Chinese cultuur'. Ook staat erin dat Xi van 'beslissend belang is voor de grote modernisering van de Chinese natie'. Dat is voor Chinese begrippen buitengewoon lovend over een leider.

Afgelopen dagen was het al een en al lof voor Xi in de Chinese staatsmedia. "Er is een verering gecreëerd waarin Xi de enige is die het land sterk kan maken," vertelt China-correspondent Roland Smid. "Dat is ook wat in het historisch document gaat staan."

Xi komt daarmee op hetzelfde voetstuk als Mao Zedong, de grondlegger van de partij (1949-1978) en Deng Xiaoping, de leider die de economische motor van China startte (1978-1989). 40 jaar later is de partij overtuigd dat Xi de man is die van China een wereldspeler gaat maken. Hij is zelf sinds 2012 de partijleider.

Volgens Smid zal deze verklaring grote gevolgen hebben. Het zal bepalen hoe kinderen les krijgen over de geschiedenis van het land. Maar ook hoe de partijleiders in boeken en films geportretteerd worden. Smid: "Je zult zien dat allerlei tv-series en films aanpassingen krijgen. Je gaat het merken, al is het soms subtiel."

Smid gaat er vanuit dat de erfenis van de twee voorgangers van Xi, Jiang Zemin (1989-2004) en Hu Jintao (2004-2012), naar de achtergrond verdwijnt. Zij krijgen een kleine rol van betekenis. Smid: "Zij worden een voetnoot in de partijgeschiedenis."

Voor altijd aan de macht?

Na Mao werd besloten dat leiders twee termijnen mogen dienen, maar Xi heeft dit besluit een aantal jaar geleden teruggedraaid. Volgend jaar loopt zijn tweede termijn af, maar het lijkt er nu op dat hij volgend jaar op het vijfjaarlijkse partijcongres opnieuw herkozen wordt voor een derde termijn van vijf jaar. Smid: "Ik durf de voorspelling niet aan, maar in theorie is het zeker mogelijk dat hij nog twintig jaar aan de leiding blijft."

"Xi is geïnteresseerd in macht. Hij trekt het naar zich toe," zegt Frans-Paul van der Putten, China-deskundige bij Clingendael. "Hij doet dat voor het land, om de welvaart te vergroten en omdat hij China machtiger wil maken, en hij doet het voor zichzelf. Xi is niet uit op zelfverrijking, maar hij is wel bezig met zijn historische erfenis."

Volgens Van der Putten is het riskant om macht te concentreren bij een persoon. "Er staat niemand klaar om hem opvolgen, ook niet als hij onverwacht uitvalt. Hij heeft voor zover bekend geen opvolger benoemd."

Wie is Xi Jinping?

Als tiener werd Xi Jinping, net als miljoenen anderen, naar het platteland gestuurd. Het gebeurde in opdracht van Mao Zedong, de eerste leider van de Communistische Partij. Buiten de stad, zo was de gedachte, kon de stadse jeugd wat gezonde Chinese normen en waarden bijleren. Het was armoedig in het dorp. Het was koud en er moest hard gewerkt worden. Volgens de overlevering zou hij een waterput hebben gegraven en op de akkers sleuven hebben dichtgegooid, zodat er meer landbouwgrond beschikbaar kwam. Het heeft Xi gevormd tot de man die hij nu is: een sterke leider. Dit is het beeld wat de partij graag schetst van hem. De succesvolle aanpak van corona wordt aan Xi toegeschreven.

Zijn wil is wet

Was oud-leider Jiang Zemin (1989-2004) een moderne vooruitstrevende man uit de stad, Xi is gevormd op het platteland, een man die rechtlijnigheid voorop stelt. Er valt met hem niet te onderhandelen. Hij praat niet met journalisten, zijn wil is wet. In discussie gaan is niet mogelijk. Het betekent meer controle op de samenleving, maar ook minder vrijheden voor burgers. Xi heeft een grote anti-corruptie campagne gevoerd die nog steeds bezig is. Het maakt hem populair bij het gewone volk, en tegelijk is het een manier om zijn politieke tegenstanders uit te schakelen.

Toekomst

Volgens Van der Putten zal China de komende jaren de ingeslagen weg vervolgen. "Deze verklaring laat zien dat China niet van plan is om liberale ideeën, zoals we die kennen in Westerse landen, te omarmen."

Inmiddels heeft de Verenigde Staten erkend dat China de grootste dreiging vormt voor het land. Toen Xi tien jaar geleden aan de macht kwam, was dat nog niet zo. China is nu een land waar niemand om heen kan. Van der Putten: "Mao was de grondlegger, Deng zorgde voor economische groei, en Xi is de man die China groot moet maken in de wereld."

15 oktober 2022

Xi Jinping is misschien wel de machtigste leider van China ooit. En hij is van plan dat te blijven. Vandaag begint in Peking het Nationaal Congres van de Communistische Partij. Zo goed als zeker krijgt de 69-jarige Xi daar – als eerste leider in de Chinese geschiedenis – een derde termijn. Daarmee kan hij de rest van zijn leven aan de macht blijven.

In 2018 drukte Xi een grondwetswijziging door die het mogelijk maakte dat de Chinese president langer dan twee termijnen van vijf jaar aan de macht kan blijven. Die limiet van tien jaar was ingesteld om te voorkomen dat iemand ooit nog zo lang aan de macht kon blijven als Mao Zedong. De stichter van de Volksrepubliek China regeerde het land met harde hand van 1946 tot aan zijn dood in 1976.

De NOS maakte een vijfdelige podcast over het China van Xi. Het China van Xi gaat over de rol die China speelt en wil spelen in een wereld waarin de machtsverhoudingen aan het verschuiven zijn. Wie is Xi Jinping? Hoe kon een op het eerste gezicht kleurloze figuur als Xi uitgroeien tot de machtigste man van China sinds Mao?

Wat zijn Xi’s ambities met China? En hoe ver wil hij gaan?

Afleveringen:

1: Xi Jinping – Kleurloos naar de top > om ze allemaal te beluisteren klik hier

2: Rijk is goed, maar niet té rijk

3: Controle, controle, controle

4: De wereld volgens Xi

5: Het China volgens Xi

16 oktober 2022

Het gaat niet zo goed met China.

Het was een belangrijke dag voor president Xi. De Chinese Volkspartij kwam vandaag op de eerste dag van het congres bij elkaar. In een toespraak vertelde hij welke plannen hij heeft. Eigenlijk zou iemand anders nu president moeten worden, maar dat wil Xi niet. Hij wil de president blijven en dat zal waarschijnlijk ook gebeuren, want Xi heeft veel macht en niemand durft tegen hem in te gaan.

China is het land met de meeste inwoners ter wereld. Er wonen maar liefst 1.400.000.000 mensen. Xi Jinping is al 11 jaar de leider. Hij is de baas van de enige politieke partij van het land. En Chinezen mogen niet naar de stembus om hun president te kiezen. Het gaat niet zo goed met China en Xi Jinping verwees daarnaar tijdens zijn toespraak. 'Bereid je voor op regenachtige dagen, wees voorbereid op harde wind en hoge golven.'. zei Xi.

Daarmee gaf Xi aan dat er waarschijnlijk een moeilijke tijd aankomt.

Lockdowns

Dat het niet goed met de Chinese economie gaat, komt door de strenge lockdowns die er nog zijn op een aantal plekken. Mensen daar zitten thuis opgesloten en kunnen niet naar werk of school. Door de lockdowns worden er bijvoorbeeld minder producten gemaakt en verkocht aan andere landen. Er wordt dus minder geld verdiend en veel Chinezen raken hun baan kwijt.

Toch zijn de strenge lockdowns de beste oplossing tegen corona, vindt Xi Jinping. En dus zal er weinig veranderen.

Bekijk een stukje van Xi's toespraak.

(Uit het jeugdjournaal)

22 oktober 2022

Een week nadat het Nationaal Congres van de Communistische Partij voor de eerste keer bijeenkwam,

is het duidelijk dat Xi Jinping hard op weg is om alle macht naar zich toe te trekken. Verrassend is het niet. Dat Xi een derde termijn als president krijgt staat vast. De spannendste uitslag ligt een niveau lager, bij de machtige mannen rond Xi. Daar is de vraag of Xi de hele partijtop met medestanders kan vullen, of dat hij nog moet accepteren dat er een enkele tegenstander van zijn politiek zal zijn.

Naast de partijleider wordt dit weekeinde de hele toplaag van de Chinese Communistische Partij (CCP) benoemd, in een verkiezingsronde waarvan de uitslag al vaststaat. Zaterdag worden de 376 nieuwe leden van het Centraal Comité bekendgemaakt en zondag is het de beurt aan de 25 leden van het Politburo en zeven leden van het Permanent Comité. Die laatste twee zijn het centrum van de macht in China: ze beslissen over de economie, de buitenlandse politiek, veiligheid en de anticorruptie-campagnes.

Xi heeft de afgelopen jaren politieke tegenstanders weggewerkt en vervangen door zijn eigen aanhangers. Hij benoemde vertrouwelingen uit zijn jeugd of studiejaren, uit zijn familienetwerk of uit zijn lange carrière als partijfunctionaris. Professionele ervaring en competentie zijn belangrijk om in Xi’s kring te worden opgenomen, maar persoonlijke banden en trouw ook.

Vandaag zijn ook veranderingen op de Partijgrondwet met 100 procent van de stemmen goedgekeurd. Xi’s ideeën over de toekomst van China werden niet officieel afgekort tot ‘Xi Jinping Denken’ en Xi kreeg geen nieuwe eretitel. Maar wel werden ‘de twee vaststellingen’ – Xi is de ‘kern’ van de CCP, en zijn Denken is leidend – in de Partijgrondwet opgenomen, net als de belangrijkste ideeën van Xi’s politieke en economische beleid, zoals ‘gemeenschappelijke welvaart’. Dat Xi’s politiek nu in de CCP-grondwet is opgenomen, vergroot wel Xi's macht in China.

Xi Jinping laat zijn voorganger afvoeren, verstevigt grip op partij

Het partijcongres van de Communistische Partij van China eindigde zaterdag spectaculair. Voor het oog van de camera’s liet Xi Jinping zien wat critici van zijn beleid te wachten staat.

Deze kop stond 's avonds op de voorpagina van het NRC. Wat is er op de laatste dag van het partijcongres gebeurd? Hieronder staat het hele artikel.

Vlak voordat de Chinese partijleider en president Xi Jinping het 20ste partijcongres van de Communistische Partij van China (CPC) afsluit, gebeurt er iets totaal onverwachts: voor het oog van de camera’s komt er een beambte in een zwart pak naar Xi’s voorganger Hu Jintao lopen. De 79-jarige grijsaard zit direct links van Xi, en oogt wankel.

De man fluistert Hu iets in het oor. Hu lijkt verbaasd en lijkt niet op te willen staan. Even later komt er nog een man bij. De mannen nemen Hu een rode map uit handen, pakken hem onder z’n armen vast en nemen hem mee.

Li Zhanshu, derde man in het Partijbestuur, staat nog half op om Hu te helpen, maar partij-ideoloog Wang Huning maant hem terug zijn stoel in. Hu keert zich half om en zegt nog iets tegen Xi. Dan geeft hij premier Li Keqiang een schouderklopje, en verdwijnt van het podium.

In het volle zicht

Dat alles gebeurt in het volle zicht van de bijna 2300 gedelegeerden en de schaarse buitenlandse journalisten die bij de sluiting aanwezig zijn. De Chinese staatstelevisie laat er geen beelden van zien. Ook niet van de speech van Xi die daarna zal volgen. Dat kan ook niet, want dan zou iedereen kunnen zien dat de stoel van Hu Jintao opeens leeg is. Dat zou onmiddellijk tot veel speculatie op China’s sociale media leiden. Op Weibo, het Chinese Twitter, was er ook geen spoor van terug te vinden. Zoeken op zijn naam leverde alleen wat oude berichten op.

Wat deze hoogst ongewone gebeurtenis op het verder volledig geregisseerde congres wil zeggen: niemand die het echt weet. Maar een teken van onenigheid in de hoogste gelederen van de partij is het zeker. Anders was dit nooit in het openbaar te zien geweest. Hu Jintao’s beleid is door Xi indirect zwaar veroordeeld. Ook in het werkrapport waar Xi aan het begin van het congres delen uit voorlas, komt een heel negatief beeld naar voren van de tien jaar dat Hu aan de macht was.

Volgens Xi is de CPC in die periode afgegleden naar de rand van de afgrond. De partij zou op instorten hebben gestaan door de voortwoekerende corruptie, de rijken zouden zich onbegrensd hebben mogen verrijken en het ideologische verval binnen de partij zou de partij bijna fataal zijn geworden. Aan dat alles heeft Xi volgens zichzelf een resoluut einde gemaakt.

De Chinese televisie was duidelijk verlegen met het hele gebeuren. Het beeld stond zelfs even helemaal stil, de commentatoren in de studio wisten van gekkigheid bijna niet meer wat ze moesten zeggen. Ze moesten namelijk ongewoon lang wachten voordat het congres eindelijk officieel werd afgesloten. Dat gebeurde zeker anderhalf uur later dan eerder was voorspeld.

Misschien moest Hu weg omdat hij het niet eens is met de keuzes van Xi voor de nieuwe top van het partijbestuur? Die worden zondag pas openbaar, maar uit de keuze voor de nieuwe leden van het Centraal Comité valt al wel af te leiden wie er zondag zeker niet in de top kunnen komen.

Streng anti-covidbeleid

Zo werd Xi’s premier Li Keqiang (67) niet herkozen in het Centraal Comité. Li heeft zich vooral de laatste tijd erg ingespannen om de economie weer hoger op de agenda te krijgen. Hij lijkt het al tijden oneens met Xi’s strenge anti-covidbeleid dat catastrofaal uitpakt voor de Chinese economie.

Wie ook niet terugkomt, is China’s derde man Li Zhanshu (72), de man die Hu Jintao te hulp leek te willen schieten. Ook weg zijn Wang Yang (67) en Han Zheng (68). Dat geeft Xi de ruimte om vier nieuwe mensen te benoemen, mogelijk allemaal afkomstig uit zijn eigen kamp.

Opvallend is dat Xi zich ook niets meer aantrekt van het eerdere gebruik dat leiders die op het moment van het congres 67 waren nog vijf jaar kunnen aanblijven, maar leiders van 68 met pensioen gaan. Volgens deze ongeschreven regel hadden zowel Li Keqiang als Wang Yang aan kunnen blijven. Xi zelf is 69.

Opvallend is verder dat juist twee van de niet hernoemde mensen aan de kant van Hu leken te staan, voor zover dat aan de minieme aanwijzingen valt af te leiden. Li Zhanshu wilde opstaan om Hu te ondersteunen, Li Keqiang kreeg nog een schouderklopje van Hu Jintao.

Hoe het precies zit, komt misschien wel nooit aan het licht. Voordat Xi Jinping zelf in 2012 aan het bewind kwam, verdween hij twee weken uit de openbaarheid. Niemand heeft ooit weten te achterhalen wat er in die twee weken nu precies is gebeurd.

23 oktober 2022

"Ik ben opnieuw gekozen tot secretaris-generaal van de communistische partij", sprak Xi en verrassend was dat niet. Hij begint aan zijn derde termijn als partijleider. Verrassingen waren er wel in het team dat Xi om zich heen heeft weten te verzamelen. Het zevenkoppige politbureau wordt verder gevuld met aanhangers van Xi.

Deze mannen zijn vanmorgen achter gesloten deuren aangewezen tijdens de eerste bijeenkomst van het nieuwe Centrale Comité na het Partijcongres, dat gisteren werd afgerond. "De revolutionaire beproevingen van de afgelopen eeuw, en de eerste tien jaar van het nieuwe tijdperk in het bijzonder, hebben onze partij sterker en dynamischer gemaakt", zei Xi in zijn eerste speech als nieuwe partijleider.

Het nieuwe tijdperk verwijst nnar zijn eigen bestuursperiode, waar voorlopig nog geen einde aan zal komen.

Van de huidige leden binnen het Permanente Comité heeft niemand de leeftijd of ervaring om het over vijf jaar van Xi over te nemen, een ongeschreven regel waar hij vijf jaar geleden al mee brak. De weg naar een derde termijn als president ligt open, nadat termijnrestricties in 2018 werden geschrapt.

Dat Xi vertrouwelingen aanstelt is een riskante keuze. De kans op kritiek lijkt zo goed als verdwenen, een risico voor de weg voorwaarts. Gaat het goed, kan Xi de successen claimen. Leidt de corona-aanpak tot grotere onrust onder de Chinese bevolking of gaat het met de economie steeds slechter, dan zal er ook sneller naar hem gewezen worden.

17 januari 2023

China meldt eerste bevolkingsafname in ruim zestig jaar

Voor het eerst in ruim zestig jaar is het aantal inwoners van China afgenomen. Het Chinese nationale statistiekbureau meldt dat het land tegen het einde van 2022 zo'n 850.000 minder inwoners telde dan een jaar eerder. Er waren vorig jaar 6,77 geboorten per 1000 mensen in China. Dat is een laagterecord. Tegelijk zag het land het hoogste aantal sterfgevallen sinds 1974: 7,37 doden per 1000 inwoners.

Het inwonertal van China staat nu op ruim 1,4 miljard. Daarmee is China wereldwijd nog altijd het land met de meeste inwoners, maar de verwachting is dat het op dat vlak dit jaar nog wordt ingehaald door India.

VN-experts verwachten dat de bevolking van China de komende decennia verder zal afnemen. Dat zal hoogstwaarschijnlijk invloed hebben op de economische groei van China en de overheidsschuld, vanwege de stijgende kosten door de vergrijzende bevolking.

Eén kindpolitiek

Kiem van de bevolkingsafname is de eenkindpolitiek die gold tussen 1980 en 2015. De afgelopen jaren pogen de Chinese autoriteiten mensen op allerlei manieren te bewegen weer meer nakomelingen te verwekken via bijvoorbeeld belastingvoordelen of een langer ouderschapsverlof.

Toch blijven Chinezen huiverig om meer dan één kind te krijgen, onder meer vanwege de hoge kosten voor onderwijs en levensonderhoud. Het hoofd van het Nationale Bureau van Statistiek zei in een toelichting bij de bevolkingstelling dat het niet nodig is om bezorgd te zijn over de afname. Het aanbod van arbeid overstemt nog altijd de vraag, onderstreepte hij.

Grote Sprong Voorwaarts

China zag in 1961 voor het laatst een bevolkingsdaling. Dat was in de tijd van de zogenoemde Grote Sprong Voorwaarts onder Mao Zedong. In enkele jaren werd China in die periode omgevormd van een agrarische economie naar een industriële maatschappij, met als gevolg een enorme hongersnood die vele miljoenen levens eiste.