TV 3 Monniken en ridders

Tijd van Monniken en ridders

Mijn uitleg is een beschrijving van de ontwikkelingen in een tijdvak, dus een chronologisch verhaal. Het doel hiervan is dat jij de kenmerkende aspecten in een groter verband ziet.

Voor een bespreking van de kenmerkende aspecten, verwijs ik je naar de filmpjes van Joost van Oort die hieronder staan.

Kenmerkende aspecten:

* de verspreiding van het christendom in Europa

Het Romeinse was christelijk geworden, maar na de val van Rome verdween het christendom voor een deel weer uit Europa. Vooral in Italië en Spanje bleef het christendom bestaan. Maar het christendom zou aan een comeback beginnen. Toen de belangrijke Frankische koning Clovis liet dopen (496), volgden duizenden soldaten en edelen zijn voorbeeld. Het christendom verspreidde zich door zijn hele rijk. De latere Frankische koning (en keizer) Karel de Grote dwong de inwoners van veroverde gebieden christen te worden. Een succesvolle methode bij deze 'kerstening' (= tot het christendom bekeren) van Europa was de stichting van kloosters op het vasteland van Europa door monniken uit Engeland en Ierland. Het aantal kloosters (en dus monniken en gelovigen) groeide snel. Monniken probeerden eerst de machthebbers te bekeren, dan volgde de rest vanzelf wel (al dan niet door de vorst gedwongen). Kerken en kloosters werden zo de centra van macht en ontwikkeling.

* het ontstaan en verspreiding van de islam

In de 7e eeuw ontstond in het Midden-Oosten een derde monotheïstische godsdienst, de islam. Voor de verspreiding van hun godsdienst veroverden Arabische moslims een groot gebied tot aan Noord-Spanje en India. Er ontstond een Arabisch rijk met een bloeiende cultuur waarin de islam, het Arabische schrift en de Arabische taal dominant waren. In 750 viel het rijk uiteen, maar de islamitische wereld bleef een economische en culturele eenheid.

* vervanging van de landbouw-stedelijke samenleving door een autarkische landbouwsamenleving in West-Europa door middel van het hofstelsel en horigheid

Door de ondergang van het West-Romeinse rijk verdween de landbouw-stedelijke samenleving. Wegen en bruggen werden niet meer onderhouden en de Romeinse legioenen trokken weg. De onveiligheid leidde tot de ineenstorting van de handel en de nijverheid. De geldeconomie verdween en steeds meer mensen

trokken naar het platteland waardoor de landbouw-stedelijke samenleving weer in een landbouwsamenleving veranderde. Veel boeren werden horige op het domein (= landgoed) van een heer. In ruil voor bescherming leverden zij hun vrijheid in - ze mochten het domein niet zonder toestemming verlaten - en waren verplicht om pacht (een deel van de opbrengst) af te staan en herendiensten te verrichten. Deze nieuwe manier van leven op het platteland wordt het hofstelsel genoemd. Het doel was zelfvoorzienend (autarkisch) te worden.

* het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Na de periode van de volksverhuizingen ontstonden uiteindelijk een aantal koninkrijken, zoals het Frankische rijk. De koning had grote moeite om zijn gebieden te controleren. Er was geen sprake van een goed georganiseerd bestuur of een permanent leger zoals de Romeinse legioenen. Dat was moeilijk te betalen, omdat de belastingen in natura (landbouwproducten of herendiensten) werden betaald. Het was moeilijk geschreven wetten op te stellen, omdat er (buiten de kerk) nauwelijks kennis was van het schrift. De oplossing voor dit probleem was het instellen van het feodalisme. Trouwe volgelingen van de koning kregen een deel van zijn grond in leen. In ruil hiervoor moesten zij de koning met 'raad en daad' bijstaan. De vorst kreeg nu de titel leenheer, zijn volgelingen de titel leenman. Zo werd de koning geholpen met het bestuur van zijn rijk, de rechtspraak en kon hij op militaire steun rekenen bij oorlogen.

Sommige leenmannen (hoge adel) leenden weer stukken land door aan zogenaamde achterleenmannen (uit de lage adel). Onder sterke vorsten, zoals Karel de Grote, werkte dit systeem redelijk, maar leenmannen trokken zich in de loop der tijd steeds minder aan van zwakke vorsten. Zij gingen hun leen als bezit zien.