TV 1 Jagers en boeren

Tijd van Jagers en boeren

Mijn uitleg is een beschrijving van de ontwikkelingen in een tijdvak, dus een chronologisch verhaal. Het doel hiervan is dat jij de kenmerkende aspecten in een groter verband ziet.

Voor een bespreking van de kenmerkende aspecten, verwijs ik je naar de filmpjes van Joost van Oort die hieronder staan.

Kenmerkende aspecten:

* de levenswijze van jagers-verzamelaars

Mensen leefden van de jacht, visvangst en verzamelen van noten, vruchten, wortels, etc. Ze leefden een nomadisch bestaan: ze hadden geen vaste woonplaats, maar overnachtten in eenvoudige hutten of grotten. De groepen waren klein en hadden daarom geen ingewikkelde organisatie of bestuurscultuur. Oude wijze mannen en vrouwen namen waarschijnlijk de leiding. Mannen waren de jagers, vrouwen de verzamelaars.

Grotschilderingen uit de prehistorie geven een beeld van de eerste mensen. Op basis van deze schilderingen denken we dat zij magie gebruikten om de natuur (de jacht) te beïnvloeden.

* het ontstaan van landbouw en landbouwgemeenschappen

- rond 11.000 v.C. in het Midden-Oosten

- rond 5000 v.C. in West-Europa

In het Midden-Oosten werd voor het eerst landbouw toegepast. Mensen leefden niet meer van jagen en verzamelen, maar gingen zelf gewassen planten en dieren temmen. Daardoor woonden ze vanaf toen op een vaste plek: de sedentaire revolutie. De groepen werden groter, waardoor de relaties tussen de mensen ingewikkelder werden. Deze ontwikkelingen waren zo ingrijpend dat we spreken over de Neolitische- of landbouwrevolutie. Het duurde nog duizenden jaren voordat de landbouwrevolutie in Europa plaatsvond. Omdat deze mensen nog geen schrift hadden, hebben wij ze namen gegeven op basis van de graven of het aardewerk dat ze maakten. De boeren in het zuiden van ons land noemen we de bandkeramiekcultuur, die in het noorden van ons land de hunebedbouwers of trechterbekercultuur.

* het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

Landbouw werd zo'n succes dat door de hoge opbrengst niet iedereen meer boer hoefde te zijn. Er ontstonden beroepen als timmerman, smid, slager, etc. Dorpen groeiden aan elkaar en werden steden, die na verloop van tijd werden ommuurd. In Mesopotamië, langs de vruchtbare oevers van de Eufraat en de Tigris, ontstonden de eerste stedelijke gemeenschappen (stadstaten) rond 3500 v.C. Hier waren de boeren in de minderheid en hielden de meeste mensen zich bezig met handel en nijverheid. Niet de rijke handelaren en boeren, maar juist de mensen die niet met hun handen werkten, stonden hoog in aanzien. De samenleving was erg hiërarchisch. Onderaan stonden de slaven, daarboven de boeren, dan de ambachtslieden. Daarna kwamen de hoge ambtenaren, de priesters en tenslotte de koning. Om het land te kunnen besturen, wetten bekend te maken bij de bevolking, belasting te heffen en te innen, en dergelijke, was het schrift noodzakelijk. Het leidde ook tot centralisatie van het bestuur. Stadstaten voerden oorlog tegen elkaar, waardoor landen en grote rijken ontstonden als Babylonië, Soemerië en het oude Egypte.

De belangrijkste ontwikkelingen na de landbouwrevolutie nog eens op een rijtje:

- Boeren gingen op een vaste plek wonen. Ze trokken niet meer rond, maar leefden sedentair in dorpen.

- De landbouw was het belangrijkste middel van bestaan.

- De meeste mensen leefden op het platteland en waren boer, een minderheid woonde in de stad.

- De boeren waren vooral autarkisch, dat wil zeggen dat ze voor hun eigen levensonderhoud zorgden.

- Door de hogere landbouwopbrengsten groeide de bevolking.

- Nieuwe technieken leidden tot uitvindingen als: pottenbakken, weefgetouwen, het wiel, ijzeren gereedschap in plaats van hout en steen en natuurlijk wapens.

- Niet iedereen hoefde meer boer te zijn. Er ontstonden ambachten.

- Door het ontstaan van verschillende soorten beroepen, rijkdom en macht werd het leven in de samenleving ingewikkelder. Er ontstond een duidelijke hiërarchie in de samenleving.